Altı Şapkalı Düşünme Tekniği
Hayatımız boyunca sayısız karar alıyor, her yeni günün getirdiği yeni problemleri çözmeye çalışıyoruz. Problemleri nasıl çözdüğümüz, alınması gereken önemli kararları nasıl aldığımız hepimizde farklılık gösterebiliyor. Örneğin oldukça iyimser biriysek bir karar alırken olası riskleri göremiyor ya da tam tersi, oldukça şüpheci biriysek önümüzdeki fırsatları değerlendirebilmek için aksiyon alamıyoruz. Peki ne yapmalı?
Psikolog ve felsefeci Edward De Bono basitçe, en iyi verilmiş kararlar bir probleme çeşitli yönlerinden yaklaşıldığında verilen kararlardır diyor. Bunun üzerine hem bireysel olarak günlük hayatımızda hem de takım çalışmalarında kullanabileceğimiz bir düşünme tekniği sunuyor: Bir karar almadan önce zihnimizde altı farklı renkte şapka takmamız gerekiyor.
İşin özünde, bir probleme farklı perspektiflerden bakabilme becerisi yatıyor. Alışılagelmiş düşünce kalıplarımızdan çıkmamızı ve daha yapıcı kararlar almamızı sağlayan aynı zamanda yaratıcılığımızı geliştiren bu teknikte, bir probleme yaklaşırken veya karar alırken takmamız gereken zihinsel şapkalar şunlar:
Beyaz Şapka: İlk önce elimizdeki mevcut bilgilere göz atıyoruz. Problemi çözebilmek için elimizde neler var? Neleri biliyoruz? Bilgi eksikliklerimiz neler? Eksik olduğumuz bilgiye nereden ulaşabiliriz? Tüm bunları inceliyor, farkına varıyoruz.
Sarı Şapka: Sarı şapkayı taktığımızda daha olumlu bir bakış açısına sahip oluyoruz. Örneğin neden fikrimizin işe yarayacağına inanıyoruz? Verdiğimiz kararın güçlü yanlarına, değerine bize getireceği faydalara odaklanıyoruz.
Siyah Şapka: Bizi hata yapmaktan korumaya çalışan bu şapkayı taktığımızda ise fikrimizin güçsüz yanlarına odaklanıyor, yanlış veya kötü sonuçlar getirip getirmeyeceğinin sorgulamasını yapıyoruz. Adeta bir yargıç görevi gören bu şapka belki de hepimizin sıklıkla kafasından çıkarmadığı şapka. Ancak karar verme sürecimizi siyah şapkanın domine etmesi bizi aksiyon almaktan alıkoyabiliyor.
Kırmızı şapka: Karar alırken duygularımıza ve sezgilerimize kulak verdiğimiz şapka. Bazen onların da sesine ihtiyacımız olmuyor mu?
Yeşil Şapka: Bu şapka yaratıcılığın şapkası. Yeşil şapkayı taktığımızda karar vermeden önce alternatifleri, diğer ihtimalleri, yolları, yeni fikirleri düşünüyoruz.
Mavi Şapka: Son olarak düşünce sürecimizi kontrol etmek ve tüm diğer şapkaları taktığımızdan emin olmak için mavi şapkayı takıyoruz.
Bono’ya göre altı farklı şapkayı taktığımızda altı farklı yönden düşünmüş oluyoruz. Böylelikle farklı bakış açılarına sahip olurken hızla alınmış yanlış kararlardan uzaklaşma şansımız da artıyor. Ayrıca ileride vereceğimiz karalar için de zengin bir iç görü biriktiriyoruz. Siz de vereceğiniz bir karardan önce bu şapkaları deneyip olanları gözlemlemeye ne dersiniz?
Kaynaklar:
